ملا مهرعلی خویی متخلص به «فدوی» در سال 1182 هـ.ق، در قریهی «زنوز» که کوهستانیترین منطقه از شهرستان مرند است، به دنیا آمد.
پس از فراگیری علوم مقدماتی در خوی، برای تکمیل تحصیلات در شهرهای خراسان، اصفهان و نجف اشرف اقامت گزید و از محضر اساتید بزرگ حوزههای علمیه بهرههای وافی برد. در فاصله¬ی زمانی نه چندان طولانی در فقه به درجهی اجتهاد نائل آمد. هم چنین در حوزهی ادبیات عرب، آذری و فارسی به آفرینش آثاری دلنشین توفیق یافت. او از نجوم و ریاضیات نیز بهرهمند بود. سالهای پایانی عمر خود را با تنگ دستی به سر برد. سرانجام در سال 1263 هـ.ق در هشتاد سالگی بدرود حیات گفت.
ظاهراً علت عدم اشتهار و گمنامی او در زمان حیات به خاطر هم روزگاریاش با مرحوم میرزا احمد مجتهدی فرزند میرزا لطفعلی، در تبریز بوده است. میرزا احمد مجتهدی در تبریز به دنیا آمد و در نجف به کسب علوم حوزوی از محضر بزرگان حوزهی نجف پرداخت و پس از نیل به درجه ی اجتهاد به زادگاه خود تبریز بازگشت و در منطقهی آذربایجان مرجعیت شیعه بر عهدهی آن بزرگوار بود. فقیه آگاهی که از استاد خود (میرزای شیرازی) در قضیهی حرمت استعمال تنباکو در زمان ناصرالدین شاه حمایت کرد.
شعری که نام مهرعلی خویی (فدوی) را بر سر زبانها انداخت، قصیده ی بینظیر رائیّه ی او در منقبت امیرمؤمنان علی علیهالسلام است. می گویند او پس از سرودن این چکامهی شیوای مناقبی به زبان رسای عربی، در خواب به محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله شرف یاب شد؛ در حالی که امیرمؤمنان علیه السلام در حضور آن بزرگوار بود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به او میفرمایند: مدیحهای که در مدح پسر عموی من سرودهای بخوان! و ملا مهرعلی خویی شروع به خواندن میکند: ها عَلیٌّ بَشَرٌ کَیفَ بَشَر؟ و مشاهده میکند که آن حضرت سه مرتبه این جمله را تکرار کردند: کیفَ بشَر؟ کیفَ بشَر؟ کیفَ بشَر؟
اگرچه در تدوین این تذکره تصمیم به چاپ اشعار غیر فارسی نداشتم؛ ولی نتوانستم از این چکامهی ولایی ملا مهرعلی خویی صرف نظر کنم. برای این که عزیزان فارسی زبان نیز از معانی این اثر منظوم ماندگار محروم نمانند، بهتر آن دیدم که تخمیس استادانهی مهندس تقوی، مشهور به حامد تبریزی را از این قصیدهی بینظیر که حاوی چکامهی ملا مهرعلی خویی نیز هست، به قصد تیمّن و تبرّک نقل کنم.
ناگفته نماند که بسیاری از سخنوران به تضمین و یا ترجمهی منظوم این شعر علوی به زبان فارسی پرداختهاند؛ که میرزا محمدرضا (بصیرت) شیرازی، حاج شیخ محمدعلی انصاری قمی (1329 – 1405) حاج شیخ محمدحسن مولوی قندهاری و آیت الله فقید میرزا علی مجتهد تبریزی از آن جمله اند. 1
1. رواق اشراق (تذکره شاعران حوزوی), محمدعلی مجاهدی، جلد دو. صص 753 و 754
اشعار ملا مهرعلی فدوی خویی در سایت شعر حوزه