حجت الاسلام و المسلمین میرزا محمدتقی تبریزی متخلّص به «نیّر» مشهور به «حجتالاسلام نیّر» فرزند آخوند میرزا محمد ممقانی در سال 1247 هـ.ق در تبریز به دنیا آمد. پس از طیّ تحصیلات مقدماتی و فراگرفتن فنون ادبی، در دو زبان عربی و فارسی در محضر اساتید، به خصوص پدر بزرگوارش، در 22 سالگی در حالی که چند ماهی از درگذشت پدرش نمیگذشت (1269 هـ.ق) رهسپار نجف اشرف شد. در حوزهی علمیهی نجف، سطوح مختلف علوم حوزوی (فقه، اصول، حکمت، فلسفه و منطق) را از آیات عظام فراگرفت و پس از نیل به درجهی اجتهاد، به دعوت اهالی تبریز به زادگاش بازگشت و به تدریس فقه و اصول و بیان احکام دینی و ارشاد مردم پرداخت.
نیّر تبریزی دارای طبعی وقّاد بود و با اشرافی که به قواعد زبان فارسی و آذری و عربی داشت؛ اشعار سخته و پختهای میسرود که مورد تحسین و شگفتی اهل ادب قرار میگرفت. او در انواع خط، به خصوص شکسته نستعلیق دستی به تمام داشت و با دست چپ خود به مهارت دست راست خط مینوشت. در نگارش خط ثلث و رقاع نیز استاد بود. او با بزرگان و ادیبان هم روزگار خود ارتباط داشت؛ که ادیب الممالک فراهانی از آن جمله است.
تعداد تألیفات او را نُه مجلد نوشته اند که از مشهورترین آنها است: منظومهی الفیّه به زبان عربی؛ منظومهی صحیفةالابرار و مثنوی آتشکدهی آذر که حاوی 2086 بیت است و در سال 1309 هـ.ق آن را سروده؛ لَآلی منظوم او که حاوی قصاید و قطعات در مناقب و مراثی است و دارای 959 بیت است؛ دیوان اشعار او شامل غزلیات، رباعیات، مفردات، ساقینامه به فارسی و سه چکامه به زبان عربی است که حدود 5000 بیت دارد و در سال 1347 هـ.ش تجدید چاپ شده است؛ مثنوی دُرّ خوشاب او در سال 1307 هـ.ق که شصت سالگی را سپری میکرده، سروده شده است و در این منظومه تخلّص شعری خود را «عمیدا» آورده است.
نیّر از تنگ¬دستی رنج میبرد و سرانجام در رمضان 1312 هـ.ق در 65 سالگی درگذشت و جنازهاش را در وادی السلام نجف به خاک سپردند. 1
1. رواق اشراق (تذکره شاعران حوزوی), محمدعلی مجاهدی، جلد دو. صص 1204 و 1205
اشعار نیر تبریزی در سایت شعر حوزه