حاج ملا محمد هیدجی زنجانی (متوفی 1354 هـ.ق) از حکمای پرآوازه ی نیمهی اول سده ی چهاردهم هجری است. او شرح حال خودنوشتی را در اختیار عبرت نائینی، مؤلف تذکره ی انجمن قدس قرار داده است که به نقل آن بسنده می¬کنیم:
«من بنده، حاجی محمد، پسر مرحوم حاجی معصوم علی هیدجی، آغاز شباب در مدرسه ای واقعه در قریه ی مزبور و چند گاهی در دارالسّلطنه ی قزوین به آموختن علوم ادبیه اشتغال داشته، از آن پس در دارالخلافه ی تهران از بهشتی روان، جناب آقامیرزا حسین سبزواری که از سرآمد شاگردان دانشور یگانه و آموزگار فرزانه حاجی ملا هادی سبزواری علیهما رحمة الله الباری بود؛ بهری از علوم کلامیّه و صنایع ریاضیّه استفاضه نموده و در محضر حکیم بارع متألّه آقا میرزا ابوالحسن متخلّص به «جلوه» قدّس سرّه، اخذ معارف حقّه و فنون حکمیّه کرده و سایر علوم را از فقه و اصول و حدیث از هر کدام به لیاقت حال و مناسبت استعداد از مظانّ خود استفاضه نموده. مدّتی است، به عنوان تدریس در مدرسه ی منیریّه واقعه در جوار معصوم زاده، سید ناصرالدین مشغول درس و بحث با طلّاب و از معاشرت مردم اجتناب دارم. کما قیل:
لقاء النّاس لیس یفید شیئاً
سوی الهذیان من قیل و قال
و اقلل من لقاء النّاس الّا
لأخذ العلم او اصلاح حال
جز به حجّ بیت¬الله الحرام و زیارت مشاهد ائمه ی انام علیهم السلام به جایی مسافرت نکرده، بعد از فوت والد، علایق خود را از ارث پدری از ملک و مواشی و اثاث البیت به برادران بخشیده، خود را به کناری کشیده... نه از روی علّتی که در خلقت داشته باشم؛ بلکه از راهی که بیرون از دستور شرع نبوی صلّی الله علیه و آله نبوده و پدران و نیاکان ما جز کسب و فلاحت، عنوان دیگری نداشته اند. از مؤلفات و منشآت، آن چه مرغوب طلاب واقع شده، تعلیقه¬ای است بر «شرح منظومه ی حاجی سبزواری» در منطق و حکمت و مجموعه ای که مشتمل است به نظم و نثر پارسی و ترکی و عربی در حکمت و اخلاق و امثال و حکایات و مطایبات و غیرها.
و هیدج از اعمال خمسه واقع است میان قزوین و زنجان. از مضافات ابهررود است. 1
1. رواق اشراق (تذکره شاعران حوزوی), محمدعلی مجاهدی، جلد دو. ص 1258
اشعار ملا محمد هیدجی زنجانی در سایت شعر حوزه