ابوالحسن میرزا، معروف به شیخ الرئیس، پسر حسام السلطنه و نوهی پسری فتحعلی شاه قاجار (متوفی 1250 هـ.ق) متخلص به «حیرت» از علمای بزرگ و نامدار اوایل سدهی چهاردهم هجری است. بنا به نوشتهی مؤلّف ریحانةالادب:
«... در تبریز متولد شد و به طلب علم عربیه و ادبیه و کلام و حکمت و فقه و اصول و طب و هندسه و حساب پرداخت. چندین بار به زیارت کعبه مشرف شد.... اخیراً به شیراز برگشته و زمانی در آنجا اقامت گزید. به تدریس و موعظه و امام جماعت آغاز کرده و مرجع استفادهی اهالی آن نواحی و قدوهی علمای روحانیین و اسوه ی حکمای متألهین شد. تألیفات او بدین شرح است: کتاب الابرار، اتحاد اسلام، منتخب نفیس که کتاب اول در ردّ احمد قادیانی مدّعی مهدویت نگاشته شده است.
ابوالحسن میرزا شیخ لرییس قاجار در اثر سعایت بدخواهان و فتنهانگیزی بهائیان، مدتی از عمر خود را در غل و زنجیر و زندان به سر برد و سرانجام در سال 1336 هـ.ق در سن هفتاد سالگی بدرود حیات گفت».
او در شمار دانشمندان خوش فکر اسلامی در نیمهی اول سدهی چهاردهم هجری است که در نجف از محضر بزرگانی چون حاج میرزا حبیب رشتی، فاضل ایروانی و شیخ زین العابدین مازندرانی، فقه و اصول را آموخته بود. در شعر و ادب نیز دستی به تمام داشت و به زبان فرانسه نیز صحبت میکرد.
او در پایان مقدمهای که بر منتخب النّفیس خود نوشته، آورده است:
«اکنون که عُشرِ آخر ذی الحجة الحرام هزار و سیصد و یازده است، از تحریر و تسوید این ترجمهی احوال به طور استعجال فراغت حاصل کرد.» و از این مطلب استفاده میشود که در هنگام نوشتن این مقدمه 45 ساله بوده است. 1
1. رواق اشراق (تذکره شاعران حوزوی), محمدعلی مجاهدی، جلد دو. صص 720-715
اشعار ابوالحسن میرزا شیخ الرئیس در سایت شعر حوزه